ما فكر ميكنيم كه با همين آسيبها ميتوانيم همچنان سالم زندگي كنيم چون از كودكي براي ما آشنا هستند و به آنها وابستهايم! تلههاي زندگي، الگوها و پيشفرضهاي ذهني، براي نگاه به خودمان، دنيا و ديگران هستند تا ما را در وضعيتي كه از كودكي بودهايم نگه بدارند!
اما براي اينكه از دنياي آشناي عادتها و تلهها رها شويم و تغيير كنيم لازم است كمي تمركزمان را از ديگران برداريم و با نگرش انتقادي به خود و زندگيامان نگاه كنيم. چه مشكلات و مسائل واقعي داريم؟ چه جاهايي دچار اشتباه شدهايم؟ چه افكار و باورهاي خطايي داريم؟ چگونه تا اكنون خود را با مسائل زندگي سازگار كردهايم؟
چگونه خود را با بهانهها و باورها قانع كرده و تسليم شدهايم؟ بايستي به جاهاي تاريك ذهن خود كه سالهاست بخاطر ترس نرفتهايم؛ پا بگذاريم و در آنجا چراغ آگاهي برافروزيم. نياز هست نسبت به افكار و باورهاي خود كنجكاو باشيم تا متوجه نياز به تغيير شويم. زيرا رشد دروني با احساس نياز به تغيير و آگاهي در ما شكل ميگيرد.
وقتي به اين نتيجه برسيم تمام آنچه باور كرده بوديم ممكن است اشتباه باشد تغيير ما آغاز ميشود! زيرا ما در برابر دانش و واقعيت، مقاومت ميكنيم تا متوجه آنچه نميدانيم؛ آنچه نميخواهيم و آنچه ما را رنج ميدهد نشويم! اين نقشهاي انكار كننده و دفاعي را از كودكي و از والدين خود به ارث برده و آموختهايم. پاشنه آشيل ما اتفاقاً همين واقعيتهايي است كه از آنها ميگريزيم!
اگر بياموزيم چگونه و با چه ابزارهاي دفاعي ذهن، تا اكنون در برابر واقعيت و تغيير، مقاومت كردهايم و چگونه و با چه نقشهايي، خود را با مشكلات سازگار كردهايم؛ ميتوانيم به تغيير خود اميدوار باشيم. براي اينكه اين مسير پيچيده و عميق را به درستي طي كنيم؛ ممكن است نياز به همراهي و حمايت يك مشاور داشته باشيم.
۱- تلههاي اصلي من چه هستند؟ ميتوانيد توسط پرسشنامه و مصاحبه مشاور با شما و دقت در افكار، باورها و رفتارتان آنها را تشخيص دهيد. اين نكته را عرض كنم در اينترنت ممكن است پرسشنامههايي براي شناسايي تلهها باشد
اما اگر توسط يك فرد متخصص از شما گرفته نشود و چون ممكن است از قبل، با نحوه امتيازدهي آزمون مطلع باشيد يا شديدا دچار انكار، اجتناب و مقاومت باشيد؛ ممكن است دچار خودسانسوري شويد اما متخصص با توجه به مصاحبه و پاسخهايي كه ميدهيد متوجه تناقضها ميشود و البته در مواردي نيز براي برخي افراد بهتر است حتما مصاحبه و بررسي بيشتر انجام شود
۲- مشكلات فعلي من چه هستند؟ در بخشهاي فردي، ارتباطي و شغلي، مشكلات خود را مشخص كنيد. مثلا افسردگي، ترس و اضطراب شديد، ترديد و بدبيني، اعتياد، طلاق، خيانت، مشكلات زناشويي، اهمالكاري، بيمسئوليتي، بياعتمادي، وابستگي، روابط ناپايدار، روابط جنسي متعدد، بيبند و باري، مصرف افراطي مشروبات الكلي، عدم واقعبيني و غيره
۳- مشكلات فعلي من با كدام يك از تلههاي من ارتباط دارند؟ نام مشكل، تله و نوع ارتباط را بنويسيد. مثلا افسردگي با محروميت هيجاني - اعتياد، پاسخ مقابلهاي مربوط به تله نقص و شرم يا تلههاي ديگر - روابط ناپايدار و طلاق با تله رهاشدگي - اهمال كاري با تله استحقاق يا تله شكست - رفتار تحقيرآميز نسبت به خود و شكست در كارها با تله نقص/ شرم و تله شكست و غيره . پاسخهاي مقابلهاي عبارتند از: جنگ - فرار - تسليم. قبلا در اين موارد توضيح دادهامسوالات قبل ازدواج
۴- چه عواملي تلههاي من را فعال ميكنند يا برميانگيزانند؟ مثلا همسر، دوست، والدين - انجام كارهايي خاص مثلا كارهاي چالشي و پر استرس - قضاوت يا انتقاد ديگران - صميمي شدن با ديگران يا نزديك شدن ديگران به من - احساس تنهايي، بيخبري از همسر و غيره.
در وقت فعال شدن تلهها دچار احساسات و هيحانات منفي ميشويم مثل ترس و اضطراب، شرم و خشم، درماندگي و افسردگي و... فعال شدن تلهها به معني اين نيست وجود ندارند؛ منظور عوامليست كه باعث تحريك آنها ميشود. در وقت فعال شدن ما دچار رنج ميشويم كه براي كاهش آن، ممكن است واكنشهاي ناسازگارانه انجام دهيم.
۶- خاطرات و تصاوير ذهني مرتبط با تلههاي من چه هستند؟ هر وقت اشتباهاتي داشتيد پدر با صداي بلند شما را تحقير ميكرد! مادر هيچ حمايتي از شما نداشت! گريههاي مادر هميشه جلوي چشمتان است! اينها نمونه تصاوير و خاطراتيست كه ممكن است وقتي به كودكي فكر ميكنيد به ذهن شما بيايد.
تصاوير ذهني بيشتري هم ممكن است باشد كه اصلا به ذهن شما نيايد چون سركوب شده است اما هيجانات سركوب شده آن وقتي كه تلههاي شما فعال ميشوند به سطح ميآيند و شما را آزار ميدهند و روي رفتار شما تاثير دارند!
در اين مرحله بين تصاوير ذهني دوران كودكي با تصاوير وقايع ناراحت كننده فعلي ارتباط برقرار ميكنيد. شما با استفاده از تصويرسازي ذهني و برقراري گفتگو، تلهها را به سطح خودآگاه ميآوريد و در سطح هيجانات، خشم و ناراحتي خود را نسبت به حوادث دوران كودكي و آنهايي كه مسبب تلههاي شما بودهاند نشان ميدهيد. اگر تحمل رنج تصويرسازي ذهني را نداريد؛ بهتر است با همراهي يك درمانگر آن را انجام بدهيد.
توجه: با اينكه الان هم اگر نسبت به طرحوارههاي خود ناآگاهي داريد ممكن است رنجهاي بيهوده و مشكلات بسياري داشته باشيد كه از ريشه آنها بياطلاع هستيد و با اجتناب و سركوب، هيجانات آنها را پوشاندهايد اما گفتن جزئيات طرحواره درماني هم ممكن است برخي از شما كه طرحواره هاي عميق و شديدي داريد و حاضر نيستيد رنج آگاه شدن را بپذيريد؛ به درك و برداشت اشتباه بكشاند و به شما رنج فراوان بدهد و نتوانيد نتيجه لازم را بگيريد و از درمان، كاملا نااميد شويد!
به همين خاطر، بهتر است با كمك يك درمانگر ماهر، درمان خود را پيگيري كنيد و من در اين پيج ميتوانم فقط به ذكر كليات طرحواره درماني بپردازم.